امروزه تمامی وسایل، دستگاه‌ها، مواد غذایی، لباس و هر آنچه که فکر می‌کنید؛ به صورت بسته بندی شده عرضه می‌شوند. بسته بندی برخی محصولات، ساده‌تر بوده و تعداد دیگری هم با بسته‌بندی پیچیده‌تر عرضه خواهند شد. برای ایجاد یک بسته بندی مناسب و عرضه محصول؛ عوامل مختلفی در نظر گرفته می‌شوند. البته در صورتی که تولید کننده یا عرضه کننده محصول قصد ارائه یک بسته بندی مناسب داشته باشند. بسته بندی محصولات مختلف بیشتر از آنچه که اغلب مردم تصور می‌کنند، اهمیت دارد. بسته بندی مناسب می‌تواند زمینه‌ساز افزایش فروش محصولات و بهبود فرآیند بازاریابی و برندینگ شود. به همین علت چنانچه قصد آماده‌سازی یک بسته بندی مناسب دارید؛ باید در این مورد اطلاعات کافی کسب کنید. در ادامه مطلب به بررسی جزئیات بیشتری از بسته بندی، انواع آن، تاریخچه و حتی ویژگی‌های یک بسته بندی خوب می‌پردازیم.
بسته بندی چیست؟
بسته بندی (Packaging) یکی از مراحل مهم تولید، عرضه و فروش محصولات است. به زبان ساده، بسته بندی فرآیند ساخت ظرف یا نگهدارنده مناسب برای یک محصول برای حمل‌ونقل و نگهداری است. بسته بندی خوب از شکستن، نشتی، دزدی و خطرات احتمالی دیگر جلوگیری می‌کند.هر محصول تولید شده می‌تواند یک یا چند نوع بسته بندی داشته باشد.
بسته بندی محصولات مختلف ابتدا در کارخانه‌های تولید کننده انجام می‌شود. سپس ممکن است هر یک از فروشگاه‌های عرضه کننده هم نوع دیگری از بسته بندی را برای عرضه محصول در نظر بگیرند. به طور کلی بسته بندی یک فرآیند مهم برای محافظت از محصول، حمل آسان، درج مشخصات، جذب مشتریان و عرضه محصولات است.
در حال حاضر برای تولید بسته بندی هر محصول از طرح‌های مختلفی هم استفاده می‌شود. چاپ همین طرح‌ها به افزایش جذب مشتریان کمک بسیار مهمی می‌کنند. از طرفی مشخصات محصول و تولید کننده نیز بر روی بسته بندی درج می‌شوند. این موضوع باعث معرفی بهتر محصول و تولید کننده خواهد شد.
بنابراین یک بسته بندی که به صورت هوشمندانه انتخاب می‌شود؛ می‌تواند به افزایش فروش محصولات کمک کند. از طرفی نباید از تاثیر بسته بندی بر نگهداری از محصول در برابر عوامل محیطی غافل باشید. محصولات مختلف را نیز می‌توانید به صورت تکی یا پک‌های چندتایی بسته بندی کنید. برای مثال بطری شیر نه تنها یک بسته بندی تکی دارد، بلکه در قالب پک‌های 6 تایی هم عرضه می‌شود.
تاریخچه بسته بندی
طی چند سال اخیر صنعت بسته بندی به صورت شگفت‌انگیزی گسترش یافته است. امروزه انواع بسته بندی در جنس، طرح، رنگ و ساختار متفاوت تولید می‌شوند. درست است که بسته بندی در مرحله اول باید از محصول محافظت کند، ولی تاثیر بسته بندی جذاب بر افزایش تعداد مشتریان هم غیر قابل چشم پوشی است. استفاده از بسته بندی تاریخچه‌ای بسیار قدیمی دارد. به همین علت در ادامه مطلب به چند نکته مهم در مورد تاریخچه بسته بندی اشاره می‌کنیم:
- بسته‌بندی‌های ابتدایی با استفاده از برگ درختان ایجاد می‌شدند.
- به تدریج ظروف مختلف و مواد بافتنی جایگزین برگ درختان شدند.
- محققان معتقدند حدود ۵۰۰۰ سال است که از شیشه و چوب برای بسته بندی استفاده می‌شود.
- در سال 1823 میلادی اولین قوطی فلزی برای بسته بندی توسط پیتر دوراند انگلیسی اختراع شد.
- در سال 1900 میلادی نیز قوطی‌های فلزی سه قطعه‌ای و دو اتصالی روی کار آمدند.
- در زمان استفاده از قوطی‌های فلزی، بسته‌بندی‌های کاغذی و مقوایی هم کاربرد پیدا کردند.
- به تدریج استفاده از پلاستیک هم برای بسته بندی محصولات مختلف رایج شد.
- استفاده گسترده از پلاستیک برای بسته بندی پس از جنگ جهانی دوم صورت گرفت.
گسترش بسته بندی پلاستیکی و روی کار آمدن مواد پلیمری مختلف همچنان ادامه دارد. در حال حاضر انواع مختلفی از بسته بندی پلیمری با ویژگی‌های متفاوت تولید می‌شوند. امروزه برای هر محصولی اعم از مواد غذایی، لباس، قطعات خودرو، محصولات آرایشی، بهداشتی و… بسته بندی پلیمری تولید می‌شود. البته در بسیاری از فروشگاه‌ها برای عرضه نهایی و افزایش جذب مشتریان از بسته بندی کاغذی هم استفاده می‌شود. بسته‌بندی‌های کاغذی به اندازه نمونه‌های پلاستیکی مقاوم نیستند، ولی جلوه و زیبایی خاصی دارند.
کاربردهای بسته بندی چیست؟
بسته بندی یکی از مهم‌ترین مراحل پس از تولید و قبل از عرضه محصولات مختلف است. استفاده از بسته‌بندی‌های مختلف با در نظر گرفتن اهداف مهمی انجام می‌شود. در واقع یک بسته بندی خوب کاربردهای گسترده‌ای دارد. هیچ فردی نمی‌تواند ادعا کند بسته بندی جذاب یک محصول فقط برای حمل آسان‌تر آن انتخاب شده است. به طور کلی بسته بندی خوب و مناسب از کاربردهای زیر برخوردار است:
- محافظت از محصول در برابر عوامل محیطی
- حمل، انبارداری و عرضه آسان
- درج مشخصات محصول
- معرفی تولید کننده
- زمینه‌ساز چاپ طرح‌های مختلف
- جذب مشتریان و افزایش میزان فروش
- ایجاد امکان استفاده مکرر از محصول
منظور از استفاده مکرر؛ بسته بندی محصولاتی است که طی چندبار استفاده به طور کامل مصرف می‌شوند. شیر، پنیر، مربا، عسل، روغن و… جزء محصولاتی هستند که بسته بندی آن‌ها یکبار مصرف نیست، بلکه برای چندبار استفاده طراحی می‌شوند.
بسته بندی خوب چه ویژگی هایی دارد؟
امروزه در هر حوزه‌ای چندین تولید کننده مختلف وجود دارند. بنابراین شرکت‌هایی می‌توانند جایگاه خود را در زمینه فروش محصولات تثبیت کنند که چند نکته مهم را در نظر بگیرند. در کنار کیفیت خوب محصول، بسته‌بندی مناسب هم اهمیت بسیار زیادی دارد. برای مثال هیچ فردی تمایل ندارد پنیری را انتخاب کند که بسته نازکی دارد و قبل از باز شدن، آسیب دیده است. کیفیت بسته بندی و استحکام آن فقط یکی از ویژگی‌ها و مشخصات بسته بندی خوب است. در ادامه مطلب به چند مورد از مهم‌ترین ویژگی‌های بسته بندی خوب اشاره می‌کنیم:
- تولید شده با مواد اولیه با کیفیت
- ضخامت و استحکام بالا
- جلوگیری از آسیب رسیدن به محصول
- قابلیت چاپ‌پذیری
- امکان چاپ طرح، نقش و رنگ‌های جذاب
- استفاده آسان
- قابلیت استفاده مکرر
- زمینه‌ساز درج مشخصات محصول و تولید کننده
- عدم تغییر یا از بین بردن خواص محصول
- سازگار با ماهیت محصولات
- کمک به جابه‌جایی و انبار کردن بهتر محصول
به طور کلی یک بسته بندی خوب باید از محصول محافظت کرده، مشخصات آن و تولید کننده را نمایش دهد و به حمل محصول کمک کند. این ویژگی‌ها می‌تواند مربوط به یک بسته بندی پلیمری، شیشه‌ای، چوبی یا کاغذی باشند.
بهترین بسته بندی چیست؟
الان که با ویژگی‌های بسته بندی خوب آشنا هستید؛ به نظر شما بهترین بسته بندی چیست؟ آیا بسته‌بندی‌هایی که رنگ‌های جذاب‌تر دارند؛ بهترین هستند؟ در پاسخ به این سوالات باید بگوییم؛ بهترین بسته با ماهیت محصول سازگار است. در واقع شما اگر جذاب‌ترین طرح و رنگ را هم برای بسته بندی در نظر بگیرید، ولی جنس و ساختار آن با ماهیت محصول سازگار نباشد؛ بسته بندی مناسب نخواهد بود. برای مثال یک شرکت تولید کننده محصولات لبنیاتی نمی‌تواند از کاغذ کرافت برای بسته بندی محصول استفاده کند. این مثال مفهوم تناسب بسته بندی با ماهیت محصول را به خوبی نشان می‌دهد. در کنار این نکته، بهترین بسته بندی؛ طرح، رنگ، ابعاد و ظاهر مناسبی هم دارد.
انواع بسته بندی از نظر کاربرد
امروزه انواع مختلفی از بسته بندی تولید می‌شوند. یکی از مهم‌ترین معیارها برای تقسیم کردن انواع بسته بندی هم کاربرد آن‌هاست. در ادامه مطلب هر یک از انواع بسته بندی را از نظر کاربرد آن‌ها بررسی می‌کنیم:
1_ پزشکی و دارویی
بسته‌بندی‌هایی که برای مواد دارویی انتخاب می‌شوند باید چند ویژگی مهم داشته باشند. بسته بندی دارو باید از بهترین مواد اولیه تولید شود، زیرا در غیر این صورت خواص دارو از بین می‌رود. از طرفی بسته بندی اولیه داروها مانند ورقه‌های قرص، شیشه آمپول و… باید غیر قابل نفوذ باشد. امروزه از کاغذ، مقوا، شیشه، مواد پلیمری و حتی فلزی هم برای بسته بندی محصولات پزشکی استفاده می‌شود.
2_ غذایی و نوشیدنی
برای انتخاب بسته بندی مواد غذایی و نوشیدنی باید ماهیت محصول در نظر گرفته شود. کیفیت مواد اولیه بسته بندی این محصولات هم باید مناسب باشد. بسته بندی مواد غذایی و نوشیدنی باید از محصول در برابر عوامل محیطی و تغییر خاصیت آن‌ها جلوگیری کند. هر یک از انواع مواد غذایی و نوشیدنی می‌توانند یک یا چند لایه بسته بندی داشته باشند. برای بسته بندی این نوع محصولات هم از کاغذ، شیشه، پلاستیک و فلز استفاده می‌شود.
3_ صنعتی
در کنار مواد غذایی و دارویی، محصولات دیگری هم به بسته بندی مناسب نیاز دارند. تولیدات صنعتی جزء آن دسته از محصولات حساسی هستند که باید به درستی بسته بندی شوند. قطعات خودرو، کامپیوتر، لوازم خانگی و… از جمله مهم‌ترین محصولات صنعتی قابل بسته بندی هستند. مهم‌ترین نکته‌ای که برای بسته بندی تولیدات صنعتی وجود دارد؛ محافظت از محصولات است. در واقع این تولیدات، مواد غذایی نیستند که فاسد شوند. بلکه باید در برابر صدمات فیزیکی، نور آفتاب و… در امان بمانند. به همین علت برای تولید بسته‌های چنین محصولاتی از کارتن، سلفون، شیرینگ، جعبه چوبی و… استفاده می‌شود.
4_ تزئینی
عرضه نهایی محصولات مختلف در فروشگاه‌ها انجام می‌شود. بسیاری از صاحبان فروشگاه‌ها با استفاده از بسته‌بندی‌های جذاب، میزان فروش محصولات را افزایش می‌دهند. بسته‌بندی‌هایی که جنبه تزئینی دارند؛ معمولا شامل کاغذ کرافت، مقوای رنگی، لفاف‌های چاپ شده و موارد این چنینی هستند. البته برخی از انواع بسته بندی اولیه که از چوب، کاغذ، مقوا و حتی شیشه تولید می‌شوند هم کاربرد زینتی دارند. این نوع بسته‌بندی‌ها توسط تولید کننده محصول خریداری شده و قبل از رسیدن تولیدات به فروشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع بسته بندی از نظر جنس
همانطور که گفتیم انواع بسته بندی را با مواد اولیه متفاوت تولید می‌کنند. در واقع جنس انواع بسته بندی می‌تواند متفاوت باشد. جنس یکی از مهم‌ترین معیارها در انتخاب بسته بندی مناسب است. در ادامه مطلب به بررسی انواع بسته بندی از نظر جنس می‌پردازیم:
1_ بسته بندی سخت
آیا تا به حال از بسته بندی سخت برای عرضه محصولات استفاده کرده‌اید؟ بسته بندی سخت یک نوع بسته بندی مقاوم و در عین حال لوکس است. برای تولید این نوع بسته بندی از نئوپان با ضخامت 2 یا 3 میلی متر استفاده می‌شود. البته نئوپان در میان لایه‌های کاغذی زیبا، طراحی شده و لوکس قرار می‌گیرد. به این ترتیب یک بسته بندی سخت که به عنوان بسته بندی پیشرفته یا ممتاز هم شناخته می‌شود، تولید خواهد شد. از بسته بندی سخت برای عرضه جواهرات، هدیه و به طور کلی محصولات ارزشمند و لوکس استفاده می‌شود.
2_ ظروف پلاستیکی
رایج‌ترین نوع بسته بندی که امروزه کاربرد دارد؛ پلاستیک است. در حال حاضر برای عرضه بسیاری از محصولات به ویژه مواد غذایی از ظروف پلاستیکی استفاده می‌شود. شرکت‌های مختلف ظروف پلاستیکی را از مواد اولیه متفاوت و افزودنی‌های متنوع تولید می‌کنند. ضخامت، شکل، طرح و رنگ ظروف پلاستیکی به دلخواه مشتریان و متناسب با نوع محصول قابل تغییر است. انواع ظروف پلاستیک متناسب با کیفیت مواد اولیه و ضخامتی که دارند از محصول در برابر آسیب‌های محیطی محافظت می‌کنند. حمل و انبارداری ظروف پلاستیکی هم بسیار آسان است.
3_ بسته بندی شیشه ای
بسیاری از محصولاتی که امروزه تولید می‌شوند، به ویژه مواد خوراکی؛ بسته بندی شیشه‌ای دارند. بسته بندی شیشه‌ای می‌تواند در قالب بطری و ظروفی با ساختار متفاوت تولید شود. گلاب، شربت، مربا، ترشی، کشک، رب، شکلات صبحانه و… از جمله رایج‌ترین مواد خوراکی بسته بندی شده با شیشه هستند. بسته بندی شیشه‌ای؛ ظاهر زیبایی دارد، در مقابل عوامل محیطی به جزء ضربات فیزیکی مقاوم است و خواص محصول را تغییر نمی‌دهد. به همین علت از شیشه برای بسته بندی مواد خوراکی نامبرده استفاده می‌شود.
4_ کارتن و کاغذ
در کنار سایر بسته‌بندی‌هایی که نام بردیم، بسته بندی کاغذی و کارتنی هم وجود دارند. امروزه برای بسته بندی تکی و چندتایی محصولات مختلف از کارتن استفاده می‌شود. بسته بندی کارتنی به درج مشخصات محصول، جلوگیری از تاثیر نور آفتاب و جابه‌جایی بهتر محصولات کمک می‌کند. کاغذ هم یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال رایج‌ترین نوع بسته بندی است. از انواع کاغذ مانند کاغذ کرافت برای عرضه نهایی و حتی بسته بندی اولیه محصولات مختلف استفاده می‌شود. شکلات، بیسکوئیت، آجیل، تخمه، دارو، قطعات خودرو، تجهیزات کامپیوتری و… محصولاتی هستند که بسته بندی اولیه یا نهایی آن‌ها کارتن یا کاغذ است.
5_ جعبه چوب
از جمله لوکس‌ترین نوع بسته بندی می‌توانیم به جعبه چوب اشاره کنیم. جعبه‌های چوبی قابلیت حکاکی دارند. به همین علت یک نوع بسته بندی لوکس محسوب می‌شوند. از جعبه‌های چوبی حکاکی شده برای عرضه محصولات صادراتی، هدایا و ارزشمند استفاده می‌شود. بسته بندی چوبی علاوه بر زیبایی خاص، مقاومت بسیار زیادی هم در برابر عوامل محیطی و ضربات فیزیکی دارد. نوعی بسته بندی چوبی هم تولید می‌شود که فقط برای جابه‌جایی محصولات کاربرد دارد. این جعبه‌های چوبی هیچ نوع حکاکی ندارند و برای حمل و محافظت از محصول تولید می‌شوند.
6_ بسته بندی انعطاف پذیر (لفاف)
از جمله رایج‌ترین و کاربردی‌ترین بسته بندی تولید شده می‌توانیم به بسته بندی انعطاف‌پذیر اشاره کنیم. اصلی‌ترین مواد اولیه بسته بندی انعطاف‌پذیر؛ پلاستیک است. شرکت‌های مختلف به این ماده اولیه، افزودنی‌های مختلفی مانند متالایز (ورقه نازک آلومینیوم) اضافه می‌کنند. انواع بسته بندی انعطاف‌پذیر قابلیت تولید در مدل‌های شفاف، رنگی و طرح دار دارند. سلفون و استرچ از جمله مهم‌ترین بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر هستند.
عوامل موثر در قیمت بسته بندی
قیمت انواع بسته بندی هم مانند هر محصول دیگری متفاوت است. بدون شک قیمت بسته بندی شیشه‌ای با مدل‌های کاغذی و مقوایی یکسان نیست. همه صاحبان کسب و کارها برای ثبت سفارش خرید بسته بندی به قیمت مدل‌های مختلف توجه می‌کنند، ولی آیا همه آن‌ها از عوامل موثر بر قیمت بسته بندی مطلع هستند؟ از جمله مهم‌ترین عوامل موثر بر قیمت بسته بندی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- نوع و کیفیت مواد اولیه
- طول، عرض و ضخامت
- ابعاد جعبه چوبی
- حجم بطری پلاستیکی و شیشه‌ای
- شکل و ساختار
- چاپ طرح
- برند تولید کننده
- نوسانات ارز
انواع بسته بندی لوکس قیمت بیشتری نسبت به سایر محصولات بسته بندی دارند. از طرفی با ثبت سفارش در شرکت‌های معتبر می‌توانید از قیمت مناسب بسته بندی برخوردار شوید.
