محصولات غذایی بسیار متنوع هستند و امروزه استفاده از ظروف یکبار مصرف برای بسته بندی کردن آنها بیشتر از هر زمان دیگری رایج شده است. ظروف یکبار مصرف امکان بسته بندی و نگهداری ایمن را فراهم می‌کنند و از طرفی با توجه به قیمت ارزان آنها، باعث کاهش هزینه‌های تولیدکننده و مصرف کننده می‌شوند. توزیع و نگهداری غذاهای آماده و نیمه آماده بدون استفاده از این ظروف امکان پذیر نیست. در این میان رعایت نکات بهداشتی در استفاده از این محصولات از ضروری‌ترین کارها برای حفظ سلامت خود و جامعه است. در ادامه این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع این ظروف و نکات مربوط به نگهداری آنها آشنا کنیم. تا انتهای مقاله ما را همراهی کنید.
دلایل استفاده از ظروف یکبار مصرف
ظروف پلاستیکی قابل‌استفاده مجدد به‌اندازه کافی ایمن نیستند، زیرا تمیزکردن کامل آنها بسیار دشوار است، به این معنی که همیشه برخی از باکتری‌ها روی آنها باقی می‌مانند. علی‌رغم اینکه کشورها در تلاش برای محدودکردن لیوان‌ها و ظروف یکبار مصرف هستند، کارشناسان ادعا می‌کنند که ظروف پلاستیکی قابل‌استفاده مجدد می‌توانند بسیار خطرناک‌تر باشند. از دلایل محبوبیت ظروف یکبار مصرف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- راحتی: استفاده از ظروف یکبار مصرف بسیار راحت است. حمل و نقل آنها آسان است و نیازی به شستشو ندارند. این ویژگی آنها را برای سفرها، عرضه محصولات در فروشگاه‌ها و رستوران‌ها، نگهداری و… ایده آل می‌کند.
- بهداشتی: ظروف یکبار مصرف بسیار بهداشتی هستند. آنها از موادی ساخته شده‌اند که به راحتی تمیز می‌شوند و پس از یک بار استفاده می‌توان آنها را دور انداخت. این کار به جلوگیری از گسترش میکروب‌ها و باکتری‌ها کمک می‌کند.
- مقرون به صرفه: ظروف یکبار مصرف اغلب ارزان‌تر از ظروف قابل استفاده مجدد هستند. زیرا نیاز به شستشو و نگهداری ندارند.
- اثرات زیست محیطی: یکی از مهمترین انتقاداتی که به ظروف یکبار مصرف می‌شود، تأثیر منفی بر محیط زیست است. با این حال، در حال حاضر بسیاری از ظروف یکبار مصرف پایدار در دسترس هستند که از مواد بازیافتی یا مواد زیست تخریب پذیر تولید شده‌اند.
به‌علاوه از این ظروف برای نگهداری انواع غذاها از جمله غذاهای سرد و گرم استفاده می‌شود. همچنین غیرقابل نفوذ هستند و می‌توانند به جلوگیری از فاسد شدن غذا کمک کنند. ظروف یکبار مصرف در اندازه‌ها و شکل‌های متفاوت برای پاسخگویی به نیازهای مختلف موجود هستند.
بررسی انواع مختلف ظروف یکبار مصرف
1- ظروف یكبار مصرف شیمیایی
عمده ظروف یکبار مصرف تولیدی از دو نوع پلی‌استایرن و pvc هستند. این ظروف شفاف و بسیار شکننده بوده و در ساخت لیوان‌های آب، كارد، چنگال، قاشق و ظروف غذایی مورداستفاده قرار می‌گیرند. در تهیه این ظروف، مواد شیمیایی زیادی مانند: پایداركننده‌ها، روان‌کننده‌ها، نرم‌كننده‌ها، رنگ‌دانه‌ها، مواد مات‌کننده استفاده می‌شود كه تمامی آنها برای سلامتی انسان مضر است؛ لذا در استفاده از این ظروف باید به موارد زیر توجه کرد:
- استفاده از ظروف پلی‌استایرن برای موادی با دمای ۶۵ درجه سانتیگراد و بیشتر (مانند چای و غذای داغ)، مواد اسیدی و چرب (مانند نوشابه و كاكائو) باعث انتقال مونومر استایرن به بدن انسان و ایجاد سرطان می‌شود.
- از گرم‌کردن مواد غذایی در ظروف پلی‌استایرن در مایكروفر خودداری شود.
- اصولاً ظروف یكبار مصرف برای یکبار استفاده ساخته شده‌اند. در صـورت استفاده مجدد، شیارهای بسیار کوچک، غیرقابل‌رویت در آنها به وجود می‌آید كه علاوه بر مستعدكردن شخص به عفونت‌های دستگاه گوارش می‌تواند انسان را در معرض انواع سرطان قرار دهد.
- استفاده مكرر از بطری‌های یكبار مصرف پلاستیكی از جنس PVC برای تهیه آب‌خنک از طریق یخ‌بستن آب در یخچال باعث انتقال مواد شیمیایی جداره بطری به آب می‌شود.
- این ظروف در حدود ۳۰۰ سال زمان نیاز دارند تا در طبیعت تجزیه شوند؛ لذا توصیه می‌شود تا در مکان‌هایی كه امکان استفاده از ظروف شیشه‌ای یا چینی تمیز وجود دارد، تاحدامکان ظروف یکبار مصرف حذف شود.
2- ظروف یكبار مصرف گیاهی
این ظروف پلیمرهای گیاهی بوده كه از تركیباتی چون سیب‌زمینی، ذرت و گندم تهیه می‌شوند. هرچند كه قیمت این ظروف نسبت به موارد مشابه شیمیایی اندكی بالاتر است؛ اما مهمترین مزایای استفاده از این ظروف عبارت‌اند از:
- عدم ایجاد عوارض جانبی و انتقال مواد شیمیایی خطرناک به انسان
- تجزیه سریع در خاك (بین ۳ تا ۶ ماه) و افزایش باروری خاک به دلیل دارابودن مواد گیاهی
- امکان تحمل دمای ۹۰ تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد و مناسب برای غذا و نوشیدنی‌های داغ
- مصرف کم‌انرژی در فرایند ساخت و امكان استفاده به‌عنوان خوراک دام
از عیوب ظروف یکبار مصرف گیاهی می‌توان به این نکته اشاره کرد که ممکن است در صورت ریختن مایعات در این ظروف کمی بوی نشاسته حس شود. البته این بو اندک است و ممکن است تنها برخی از افراد متوجه آن شوند. اما در برخی از افراد احساس ناخوشایند تغییر مزه نیز ممکن است احساس شود.
3- ظروف یکبار مصرف آلومینیومی
ظروف آلومینیومی در برابر گرما و سرما مقاوم بوده و غذا را مدت بیشتری گرم نگه می‌دارند. همچنین این ظروف قابلیت استفاده در ماکروویو را دارند. نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد قیمت این ظروف است که در مقایسه انواع ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، گران‌تر است. بااین‌وجود به دلیل کاربردی‌بودن آن، بسیار محبوب واقع شده‌اند و در هتل‌ها، رستوران‌ها و مصارف خانگی به چشم می‌خورند.
4- ظروف یکبار مصرف کاغذی
ظروف یکبار مصرف کاغذی نه‌تنها از نظر بصری بسیار شیک و زیبا هستند، بلکه در نگهداری دما نیز توانایی بالایی دارند و درعین‌حال تجزیه‌پذیر نیز هستند. در تولید ظروف یکبار مصرف کاغذی تقریباً ۸۰ درصد انرژی کمتری نسبت به تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی استفاده می‌شود. این ظروف با حدود قیمت ۲ تا ۳ برابر ظروف پلاستیکی می‌توانند جایگزین مناسبی برای آنها باشد.
5- ظروف یکبار مصرف فومی
برای تولید ظروف پلی‌استایرنی فوم دار از گاز هگزان استفاده می‌شود. این گاز در دمای حدودی ۱۶۰ درجه آزاد می‌شود، پس امکان ترکیب‌شدن با ماده غذایی در دماهای بسیار بالا وجود دارد. این گاز در بدن انسان موجب عوارضی مانند سردرد خواهد شد. اما به‌طورکلی ظروف یکبار مصرف فومی بسیار محبوب در نگهداری و پخش مواد غذایی سرد، گرم و حتی مرطوب هستند. این ظروف ظاهری شکیل و سفیدرنگ دارند و معمولاً نسبت به ظروف یکبار مصرف کاغذی ارجح شناخته می‌شوند.
بررسی جنس مواد اولیه ظروف یکبار مصرف
- پلاستیک: پلاستیک در رنگ‌های مختلف موجود است، بنابراین می‌توانید ظروف پلاستیکی یکبار مصرف خود را با تم مهمانی یا رنگ‌های مورداستفاده داخل رستوران خود هماهنگ کنید، بااین‌حال گران‌تر از کاغذ و فوم است و سازگار با محیط‌زیست نیست. بشقاب‌های پلاستیکی اغلب می‌توانند؛ مانند ظروف چینی زیبا به نظر برسند، زیرا سبک‌های تزئینی زیادی وجود دارد.
- کاغذ: کاغذ به‌راحتی قابل نگهداری است. همچنین به‌طورکلی بسیار دوستدار محیط‌زیست است. بااین‌حال، ظروف یکبار مصرف کاغذی بدون پوشش، می‌توانند چربی و سایر مواد غذایی را جذب کنند و همچنین می‌توانند زیر وزن مواد غذایی سنگین‌تر فروبروند. اندازه‌های مختلف بشقاب‌هایی کاغذی در همه‌جا از فست‌فودی‌ها گرفته تا استادیوم‌های ورزشی و فروشندگان خیابانی استفاده می‌شود. کاغذ همچنین دارای رنگ‌ها، چاپ‌ها و طرح‌های فراوانی است و در صورت نیاز می‌توان آن را سفارشی کرد.
- فوم: فوم بسیار محبوب، سبک، ارزان و یک ماده عایق خوب است، بنابراین برای غذاهای گرم عالی است، اما برای استفاده در مایکروویو نامناسب است و سازگار با محیط‌زیست نیست. فوم در رنگ‌های خنثی از جمله سیاه، سفید و طبیعی موجود است، بنابراین در صورت لزوم با هر تمی ترکیب می‌شود.
مزایای ظروف یکبار مصرف
- طرح پذیری بر روی سطح
- مقاوم در برابر مواد الکلی
- دارابودن شفافیت
- قابلیت شکل‌پذیری
- صرف انرژی کمتر در تولید
معایب ظروف یکبار مصرف
ظروف یکبار مصرف اگر به خوبی بازیافت یا کمپوست نشوند، می‌توانند منبع اصلی زباله باشند. همچنین ممکن است در تولید آنها از منابع تجدید ناپذیر مانند نفت استفاده شود. از طرفی این ظروف معمولاً ساختار شکننده‌ای دارند و در اثر ضربه، تغییر شکل می‌دهند.
- اشکال در بازیافت آنها و خاطرات محیط‌زیست
- انتقال مواد مضر (مونومرها) به غذا در شرایط خاص
- غیر قابل‌استفاده در ماکروویو
بررسی کاربردهای ظروف یکبار مصرف
هیچ شکی نیست که ظروف یکبارمصرف جایگاه بسیار مهمی در زندگی ما دارند. از ظروف یکبارمصرف می‌توان برای نگهداری تقریباً همه چیز استفاده کرد.
- پخش غذا: ظروف یکبار مصرف برای نگهداری و حمل و نقل مواد غذایی در رستوران‌ها، کافه‌ها، کترینگ‌ها و… استفاده می‌شود.
- خرده فروشی: ظروف یکبار مصرف برای بسته بندی و عرضه در فروشگاه‌های خرده فروشی به کار می‌روند.
- پزشکی: این ظروف حتی برای نگهداری و حمل و نقل لوازم پزشکی مانند انواع داروها استفاده می‌شود. آنها همچنین برای بسته بندی زباله‌های پزشکی مناسب هستند.
- صنعتی: ظروف یکبار مصرف برای نگهداری و حمل و نقل انواع محصولات صنعتی مانند مواد شیمیایی، رنگ و حلال‌ها استفاده می‌شود.
- خانگی: این ظروف حتی در خانه نیز کاربردی هستند و مناسب نگهداری بلندمدت مواد غذایی نیمه آماده، پخته و خام هستند.
نکات بهداشتی در بسته بندی مواد غذایی در ظروف یکبار مصرف
نکته مهم در استفاده از ظروف یکبار مصرف به نوع رنگی این ظروف مربوط می‌شود که استفاده از آنها احتیاط بیشتری را می‌طلبد، چرا که اصولاً جنس یک بار مصرف‌ها به‌گونه‌ای است که توانایی نگهداری رنگ را ندارند و هنگام تماس با چای یا غذای داغ رنگ موجود حل شده و لایه‌ای از آن همراه غذا وارد بدن می‌شود.
در هنگام استفاده از ظروف یکبار مصرف باید به علامت اختصاری که در کف ظرف حک شده است، توجه کنید. چون در صورت استفاده نادرست از این محصولات مشکلات زیاد بهداشتی در اثر انتقال منومرهای شیمیایی از ظروف یکبار مصرف به ماده غذایی مشکلات فراوانی مانند انواع اختلالات گوارشی و ریوی و همچنین سرطان و سایر بیماری‌های غیر‌واگیر برای مصرف‌کننده به وجود خواهد آورد. ظروف یکبار مصرف پلی ونیل کلراید (PVC) در بسته‌بندی مواد غذایی مانند گوشت مرغ و ماهی و بسته‌بندی کپسول‌های دارویی، آدامس به کار می‌روند.
بسته‌بندی با این نوع ظروف در مورد مواد خشک زیان چندانی ندارد، اما برای مواد غذایی مرطوب که امکان مهاجرت مونومر آزاد به داخل مواد غذایی و سپس بدن بسیار محتمل است نامناسب هستند. استفاده از ظروف پلی‌استایرنی شفاف(GPPS) تنها برای نوشیدنی‌های سرد مناسب است و برای مواد غذایی داغ مثل چای و قهوه مناسب نیست. ظروف یکبارمصرف بی‌رنگ و شفاف فقط برای اغذیه و نوشیدنی‌های سرد مناسب هستند و نباید برای نوشیدنی‌ها و غذاهای داغ استفاده شوند. همچنین ظروف یکبارمصرف سفیدرنگ و فوم دار برای مواد غذایی سرد، گرم و مرطوب مناسب هستند، ولی برای مواد غذایی داغ نباید استفاده شوند.
روش تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی
1- تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به روش نیمه فرمینگ: در سیستم نیمه فرمینگ تمامی عملیات تولید در یک دستگاه به ترتیب زیر انجام می‌شود:
- مواد اولیه به شکل گرانول پتروشیمی در قسمتی از خط تولید به نام اکسترودر ذوب و تبدیل به ورق گرم می‌شود.
- قبل از سردشدن ورق، ورق گرم وارد قسمت پرس می‌شود .
- در زیر قالب عملیات تولید ظروف انجام می‌پذیرد.
باتوجه‌به مراحل تولید فقط از مواد پلی‌استایرن چه نوع کریستال یا هایم پک، می‌توان در تولید ظروف یکبار مصرف تولید کرد.
تولید ظروف یکبار مصرف پلاستیکی با نام ترمو فرمینگ: نوع دوم و تقریباً جدید و باکیفیت بالاتر سیستم تولید ظروف در ایران سیستم ترموفرمینگ بوده که خط تولید این سیستم بر خلاف سیستم قبلی شامل دو دستگاه می‌شود:
- در دستگاه اول که به نام خط تولید ورق است. مواد اولیه گرانول به ورق تبدیل و به‌صورت رول تولید می‌شود.
- در دستگاه دوم که به نام پرس ترمو فرمینگ است. ورق آماده تولید شده با عبور از کوره حرارتی و رسیدن به درجه حرارت لازم برای فرم گیری وارد قسمت پرس شده و در زیر قالب عملیات تولید ظروف انجام می‌پذیرد.
این سیستم نسبت به نیمه فرمینگ مزایایی هم دارد. از جمله می‌توان به تولید ظروف از انواع مواد اولیه پلیمری مانند پلی‌پروپیلن (pp)، پی‌وی‌سی (pvc) ، پت (PET)و پلی‌اتیلن (PE) و حتی گیاهی اشاره کرد.
ظروف ترمو فرمینگ
یکی از پرکاربردترین و پرمصرف‌ترین وسایل ساخته شده با روش ترمو فرمینگ، ظروف یکبار مصرف هستند که با مواد پلاستیکی و فوم تولید می‌شوند. این ظروف انواع مختلفی دارند که برخی از آنها به‌صورت لیوان و ظرف‌های در باز بوده و برخی نیز به‌صورت ظرف‌های دربسته و برای حمل بلندمدت مناسب هستند. روش به‌کاررفته برای هر کدام از این ظروف یکبار مصرف متفاوت است.
برای بسته‌بندی بعضی از محصولات نظیر انواع ترشیجات، ناگت‌ها، حبوبات، سالاد الویه و… باید از ظروفی نفوذناپذیر با ظاهری زیبا، استحکام خوب، فرم‌پذیری عالی و دوخت مناسب استفاده کرد. بدین منظور از لفاف‌های چندلایه ترمو فرمینگ سخت غذایی در ضخامت‌ها و رنگ‌های متنوع استفاده می‌شود. این نوع لفاف‌ها تحت دمای فرمینگ و با انجام عمل وکیوم، فرم گرفته و برای بسته‌بندی آماده می‌شوند. این نوع در بازار نیز با نام ظرف ترموفرمینگ شناخته می‌شود.
قیمت ظروف یکبار مصرف
قیمت ظروف یکبار مصرف تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله مواد اولیه، اندازه و شکل ظروف و مقداری است که خریداری می‌شود. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این عوامل می‌پردازیم:
- مواد اولیه: نوع موادی که برای ساخت ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود، تاثیر بسزایی در قیمت دارد. ظروف یکبار مصرف ساخته شده از پلاستیک ارزان هستند.
- اندازه و شکل: اندازه و شکل ظروف یکبار مصرف نیز می‌تواند بر قیمت آن تأثیر بگذارد. ظروف بزرگتر معمولاً گران‌تر از ظروف کوچکتر و ساده‌تر هستند. البته محصولی که طراحی ساده‌ای دارد، مشخصاً از یک بسته بندی کوچک اما با جزئیات ارزان‌تر است.
- مقدار: مقدار محصولاتی که خریداری می‌شود نیز می‌تواند بر قیمت آن تأثیر بگذارد. بسته بندی‌ها به صورت عمده معمولاً فروخته می‌شوند و با افزایش مقدار خریداری شده قیمت هر واحد کاهش می‌یابد.
برای دریافت لیست قیمت انواع لفاف بسته بندی، ظروف ترموفرمینگ و… می‌توانید با کارشناسان فروش ما در شرکت پلاستیک ماشین الوان تماس حاصل فرمائید.
